تاریخ مختصر عزاداری
حضرت سیدالشهداء ع در افغانستان
نویسنده: حجت الاسلام والمسلمین سید کاظم حجت
مقدمه:
از زمان حضرت آدم ع تا به امروز برای امام حسین ع توسط انبیا، اولیاء، پیروان ادیان مختلف و مخصوصا مسلمانان در نقاط مختلف جهان مجلس عزاداری با انواع مختلف برگذار شده است و می شود. کتب مختلفی اعم از مسلمین و غیر مسلمین به این مطلب شهادت می دهند؛ اما اگر بخواهیم کتاب مستقل و مختصری را نام ببریم می توان اثر استاد فقید سید صالح شهرستانی ره که به نام «اشکورهٔ کربلا» است را نام برد. مولف در این کتاب به بررسی تاریخ عزا و گریه بر امام حسین ع از زمان حضرت آدم ع تا زمان ما پرداخته است و نسبتا کتاب خوبیست. حتی روش ها و شیوه های مختلف عزاداری مناطق و کشور های مختلف را هم متذکر شده است.
آنچه موجب شد بنده این مقاله کوتاه را بنویسم نظرات بعضی از طلاب در قم و مشهد بود، که وقتی از طریق تلگرام در باره اثبات جواز و استحباب شیوه های مختلف عزاداری مانند قمه زنی مباحثه می کردیم، آنها گفتند که اینگونه عزاداری ها در افغانستان نبود و تازه بوجود آمده است! بله قمه زنی در کشور مرسوم نیست اما زنجیر تیغدار از دیر باز مرسوم بوده است و چون عزاداری یک مساله ای است که مربوط به عرف می شود به همین لحاظ هر منطقه ای روش و شیوه خاص خود را دارد.
شیوه های عزاداری در افغانستان:
عزاداری در هر نقطه ای از افغانستان که شیعه در آنجا زندگی می کند برگذار می گردد، حتی در خطرناکترین زمان ها که شیعیان مجبور بودند تقیه کنند. عزاداری سالار شهیدان ع نه فقط توسط شیعیان بلکه توسط اهل سنت افغانستان نیز انجام می گیرد.
بعضی آیین ها مانند لباس سیاه پوشیدن، گریه کردن، سینه و زنجیر زدن، علم داشتن از جمله مسایل مشترک در بین بیشتر جوامع شیعی می باشد. اما بعضی از روش های عزاداری مخصوص یک منطقه خاص می باشد.
تاریخ عزاداری:
از بزرگترین پادشاهانی که عزای حسینی را در کشور ما نیرو داد سلطان محمود غزنوی بود که در قرن سیزدهم می زیسته است.(۱)
سید جمالدین افغانی در کتاب خودش به نام «تتمه البیان فی تاریخ الافغان» در بخش آخر کتاب وقتی در باره اقوام مختلف افغانستان بحث می کند و می رسد به قوم هزاره، و در مورد اصل، ریشه، عادات و عقاید آنها می نویسد و می گوید: «محب علی ع هستند و مجلس عزای پسرش حسین ع در عاشورا را با زدن زنجیر به سینه و پشت هایشان برگذار می کنند و هیچ یک از این قبیله از اظهار مذهب شان تقیه نمی کنند».(۲)
در بعضی از مناطق بدخشان مرسوم است روز عاشورا بر روی بازوی اطفال به حق پنج تن آل عبا پنج داغ می گذارند.(۳)
در کابل از قدیم الایام مرسوم بوده است روز هفتم محرم و بیست و هشتم صفر هنگام علم کشیدن و علم برداشتن، عزاداران حسینی با زنجیر های تیغدار به سر یا پشت خود می زنند. در قدیم این عمل مقدس بیشتر در مناطق مرادخانی و چنداول مورد عمل قرار می گرفت، اما امروز الحمد الله گسترش پیدا کرده و در بسیاری از مناطق کابل عمل می شود.
بنابر نقل بزرگان و ریش سفیدان این عمل در محضر زعیم فقید شیعیان افغانستان حضرت آیت الله العظمی حجت ره در تکیه خانه عمومی چنداول صورت می گرفت.(۴) حتی فرزندان ایشان هم مانند فقیه اهل البیت آیت الله سید محسن حجت دام ظله به این عمل مقدس در سنین جوانی عمل می نمودند و امروزه نوادگان آیت الله العظمی حجت ره عامل به این عمل مقدس هستند.
شیعیان لوگر و قندهار نیز به این عمل مقدس بسیار علاقه دارند و از تیغ های بزرگی استفاده می کنند.(۵)
سید کاظم حجت
۵/۷/۱۳۹۵
حوزه علمیه
حضرت آیت الله العظمی حجت
(۱) اشکورهٔ کربلا
(۲) تتمه البیان فی تاریخ الافغان، ص ۱۲۶. استاد سید صالح شهرستانی هم این قضیه را در کتاب خودش ص ۲۹۹ ذکر کرده است.
(۳) به نقل از یکی از روحانیان همان منطقه و در بازوی خودش هم گذاشته شده است. و این عمل هم یکی از شعائر حسینی محسوب می شود و دارای اجر و ثواب می باشد.
(۴) شاهدان عینی موجود هستند و فیلمی هم از عزاداری آن زمان در کابل نزد شخصی خارجی در یکی از کشور های غربی موجود است.
(۵) از قدیم الایام تا بحال بین قندهاری ها و لوگری ها این عمل مرسوم است.
